‘O le ola finau e fa’aeaina ma fa’amanuiaina’- Ala’iasā Moefa’auouō Sepulona Moananu.

E so’o se tagata lava ua fa’amanuiaina ni ana taumafaiga, e iai lava ni ‘auala na ūia mai i lana savaliga.

Ma e iai fo’i lape, e iai fa’afitauli, e iai foi le fa’alavelave ‘ae e iai fo’i le taimi ua lōfia ai i tofotofoga o le olaga ma i’u ai lava ina tau nofo ai ma manatu ai e sili loa ona tu’u.

E tai fa’apēnā le tala’aga a le afioga i le Ali’i Faipule o Alai’asā Moefa’auouō Tapua’ī Malagaitūtogia’i Sepulona Moananu.

O Sepulona o le igoa fa’aletulafono lea po’o le igoa taule’ale’a po’o le igoa muamua fo’i o le sui faipule; na soifua Sepulona i le tausaga e 1961 i ona matua o Salale Moananu Salale ma le tina ia Eseta Moananu.

Na soifua ma ola a’e i le nu’u o Falefa i totonu o le Itumalo o Anoāma’a ma ona uso ma tuafāfine aemaise o ona mātua.

Ina ua talanoa atu i le susuga ia Sepulona, na ia fa’amatala lona soifua taumafai a’o itiiti lava i le 40 tausaga ua tuana’i.

Na atagia i le tala’aga a Sepulona o se tagata e finau mo mea sili, pe ‘ā fua iai i le amataga mai o le ola a’oa’oina ma le tuputupu a’e i lona ‘āiga; a’o taumafai lava fo’i nai ona tua’ā mai i lenā taimi ina ia mautinoa e manuia lana ā’oga ma le taumafai ma ona uso fa’apenā ma tuafāfine.

O Sepulona o le ulumatua o le fanauga a ona mātua, o le 9 o ona tausaga i le tausaga e 1970 na malaga mai ai loa ma lona ‘āiga i le taulaga i Apia i le nu’u o To’omatagi ma nonofo ai.

Soifua A’oa’oina

I le 1972 na sa’ili e ona matua sona avanoa mo le a’oga tūlagalua a Mālisi; o le 11 ai lenā o ona tausaga.

I le 1973 na ulufale ai Sepulona i le ā’oga maualuga a Sagato Iosefo i Alafua(St Joseph’S); se’ia o’o ina fa’au’u mai i le Kolisi i le 1977.

Na talanoa mai Sepulona ma fa’amatala le taimi a’o mafuta ma lona ‘āiga i To’omatagi, o se taimi faigatā i le taumafaiga o le fatu ‘aiga tausi auā o ia e matua ae o le taimi o lāiti na isi ona uso. O taimi e na’o le tasi le tālā ma nai sene se tupe e maua i le vaiaso, ae o le vaitaimi lena o le taugofie o so’o se mea i le atunu’u.

Soifua galue

Sa le’i avea le faigata o le ala na ūia e Sepulona e fa’avaivai ai lona taumafai ma le ola finau ia manuia.

Ina ua māe’a mai i le Kolisi, na maua e ia se avanoa e a’oga ai i se tasi o a’oga fa’asu’e tusi na iai i lenā vaitau i Samoa mai i le 1978 i le 1980.

O le taimi lea ua 19 o ona tausaga ma ua maua le tupe mai i lana galuega lea ua galue ai.

O le tolu tausaga na ā’oga ma galue ai i lea ā’oga fa’asu’e tusi na ia maua ai se mālamalama e mafai ai ona sa’ili se isi galuega e fa’aaogaina ai lenei tomai.

O le tausaga lava lea 1980 na sa’ili galuega ai loa i se tasi o Pisinisi Su’etusi mai i Ausetalia ma maua ai loa lona avanoa e galue ai. I le 1980 , ua amata ona galue i le fale su’etusi lenei mai i Ausetalia e umia ina e ni tagata palalagi; e pei o le ulufale atu o Sepulona i le si’osi’omaga fou lenei o le soifua galue na ia toe maua ai fo’i ma se isi lava lesona i le pisinisi lenei a palalagi.

O lenei lēsona, o le fa’aaogaina o le taimi;

“Manatua la, o le kamupani a papalagi..ia e alu lava fo’i fa’apalagi, e o’o i le taimi..e talanoa lava le taimi i le tupe..manatua tama ia ...Time is Money.”

Na tā’ua e Sepulona, o le tāua o lenei ēsona na mafai ona ia a’oa’oina ai le fa’atāua o le taimi-ia mautinoa lava e leai se sekone ma se minute e tatau ona fa’ama’imauina i le ola auā fo’i a o’o ua lata ina uma le taimi e lē mafai lava ona toe fai se isi lava gaioiga i tua atu.

Na iai lu’itau o le soifua galue a Sepulona i le vaitau o le taumafai ma le ola sogasogā; ae na ta’utino lava le solo a le tamaloa e lē taitai ona ia fia to’ilalo i nei fa’afitauli ma lu’itau o le soifuaga i na ona po.

E ui i le tele o lu’itau na feagai ma Sepulona ae le’i ave’ese ai le galue mālosi ma le ola fa’amāoni, ma na i’u ai lava ina fa’amanuiaina ma ‘avea o se pule(manager) i lenei pisinisi na galue ai mai i le mālō tele o Ausetalia.

Ua fa’asolo ina matua le soifua galue ma maua le malamalama i ona tomai fa’asu’etusi ‘ae ua talafeauga lava ma le lē toe faia ai lea o le Kamupani su’etusi lea na galue ai; ma e le’i fa’apea la na muta ai loa i nā le ola sa’ili’ili o Sepulona.

O le vaitausaga o le 90 o le taimi lea na se’e atu ai loa ma galue o se su’e tusi i se tasi fo’i o Ofisa Su’etusi i Amerika Samoa i le 1997 aga’i atu i le tausaga e 2000.

I le taimi sa galue ai i Amerika Sāmoa, sa ia maua ai se isi avanoa e galue ai mo le Ofisa Su’etusi a Sāmoa, mai i le tausaga 2000 i le 39 tausaga o lona soifua, se ‘ia pa’ia ia le 2005.

‘O LE ALA I LE PULE O LE TAUTUA’ Tautua Fa’amatai-‘ĀIGA

I lenā taimi o le ola finau o Sepulona, e le’i fa’apea na iai sana fa’ato’aga ae na’o le fa’ato’aga a lona lava ‘āiga, a maua lona avanoa ua aga’i ai e fesoasoani i le autaluina ma le totōina o se lafo fou a nai ona uso laiti.

O le tautua matavela a Sepulona na ala ai ‘ona fa’ae’e ai ni isi o suafa matai ia te ia ina ia fa’aauau ai lana tausi i lona ‘āiga.

O suafa matai o Sepulona o se matu’upalapala na tō ina mai i ‘āiga o lona tamā ma ‘āiga o si ona tinā. O ona suafa matai e atagia ai le pine o le fa’amatalaga, o se tagata e osi ma tausi ‘āiga mai lava i lona taule’ale’a.

O Sepulona ua fa’ae’e iai le Suafa Tapua’ī mai i Sagone i le ‘aiga o lona tinā, o le Suafa Moefa’auouō mai i le nu’u o Lufilufi, o le suafa Alai’asā mai i le afio’aga o Falefā ma ni isi ona suafa e pei o le Malagaitutogia’i.

E to’avalu le fanau a ona matua, e iai ia Siaosi, Sinatala, Pola Salale, Makerita Litia, Okesene Lupe, Tapa, ma Saulaulu Utulei.

E to’a fitu(7) fo’i latou na soifua ma tupuga mai ia Sepulona, e iai ia Lapi, Grace, Esther, Timothy Salale, Faith, Christian, ma na fa’aipoipo atu ia Fugalelea.

Na ‘ou fesili iā Sepulona, pe ‘e aiseā ua faimai ai tagata o ia o le faifa’ato’aga?

Ae na faimai a ia, “o a’u ou te le’i fai fa’ato’aga, ae fa’ato’ā fai la’u fa’ato’aga ina ua ou alu i le palemene.”

Pe ‘atonu o le mana’oga o Sepulona ina ia solisoli mulivae i lona tua’a le afioga ia Salale Moananu lea na ‘avea ma sui faipule o Anoama’a lea na māfua ai ona fia avea ai fo’i o ia ma faipule i le Palemene o Samoa.

Auā na fesili iai ae faimai, ona fo’i ua ona iloa lava ua tatau ona alu se’i asu se ipu vai a le itūmālō ma molimoli mana’oga o ona tagata i le fono aoao a Sāmoa.

O le tausaga e 2006 o le ulua’i taimi lea na agai ai loa le susuga ia Sepulona e tauvā i le faiga-pālota mo le itūmālō o Sālega lea na fa’aaoga ai lona suafa matai mai i le nu’u o Sagone o le Tapua’ī.

Ina ua sē’ei le afioga ia Tapua’ī Sepulona i le tofi faipule, na ‘āmata ai loa ‘

ona mālosi lana una’i ma le finau i tūlaga o matā’upu tau fa’ato’aga; ‘aepeita’i o le mea na tupu, o ia e lē iai se fa’ato’aga. Na nofo ma toe mafaufau, “Leai se aogā ‘ou te lauga ai i fa’ato’aga ‘ae le alu e fai se fa’ato’aga.”

Na ‘āmata loa ona fai lana fa’ato’aga, ua fa’ato’a ona fanua i Falefā ma lalaga ai le vao ae totō loa ‘ata o AVA SAMOA .

O le fa’amoemoe ina ia o tutusa upu ua saunoa iai i le Palemene o Samoa ma lona malamalama i le olaga ma lu’itau o le fai fa’ato’aga.

Mai le fa’ato’aga, ua fa’asolo ona lelei ma mautu le ‘aiga o le ia ‘Ala’iasa. Ua fa’aaopoopo i le fa’ato’aga le lafu pua’a, ma isi pisinisi e fa’agaioi ma fa’atino e le fanau.

I lona talitonga, “Ia manatua fo’i mea nei o faipule e tatau a ona fai se pisinisi e lagolago ai ona o le tele o mea fai, ia lea la na fai ai nai pisinisi e tua iai”

Tautua mo le Atua

O Sepulona o se tagata lotu, e pei ona iai fo’i isi ana pulou i le Ekālesia o le Worship Centre. Na tā’ua e Sepulona, e tele fa’amanuiaga a le Atua ua ia maua ona o lana tautua lotu o lo’o fa’atino e pei fo’i ona sa galue mai ai i le tele o Tausaga.

O le tausaga e 1998 na avea ai o ia ma Su’etusi a le Ekalesia, mulimuli ane ua avea ma teuoloa(treasurer) se’i o’o mai lava i le taimi lenei o lo’o ia umia lenei tōfiga maualuga i le Ekālesia.

O le tele o taimi a le afioga ia Ala’iasā Moefa’auouō Tapua’ī Sepulona Moananu, e alu lea i le tautuaina o lana Ekālesia e pele ia te ia.

O lona lava talitonuga, e leai se isi galuega e sili atu nai lo’o le tautua o le Ekālesia a Le Ali’i ma fai lona finagalo.

Sao mo le itumālō

Na ‘amata mai le tautua a Ala’iasā i le ‘aiga ma fa’asolo mai i le Ekālesia, Nu’u ‘ae ua o’o fo’i i le itūmālō ‘atoa.

I le ‘avea ai ma faipule o se tasi lea o mafua’aga tāua, o le fia tautua mo le itūmālō e ala lea i le fa’aleoina o talosaga po’o mana’oga o tagata i totonu o le fono aoao a Sāmoa.

Ua lua paea’iga soso’o a le afioga ia Ala’iasā, i le lua ai o nofoa’iga; ua ata mai ni isi o atina’e lelei ua manuia ai le itūmālō i lona taimi.

O ‘auala galue mo nu’u i totonu o Anoama’a ua fa’afaigofie ai ona aga’i tagata e galue fa’ato’aga ma gagau le vao.

Ua a’o’oga lelei fanau a le itūmālō ina ua tutū falea’oga lelei e pei ona sa talosagaina e le faipule, ‘ae o le tulaga lelei fo’i ua iai le ‘au fai fa’ato’aga ma le ‘au fai lafumanu.

O le tausaga lenei 2023 i le ‘amataga na fa’ataunu’uina ai fo’i le ulua’i seleselega a sē tasi o nu’u o lona itūmālō, i lona fa’amoemoe maualuga ina ia mafai ona una’ia malosi tagata ia fai fa’ato’aga mo le fofoga taumafa ae ‘o se tupe maua mo ‘āiga.

Tautua i le Atunu’u ma le Mālō o Sāmoa

A’o le’i o’o mai Sepulona i le Palemene o Sāmoa, sa filifilia fo’i lona tua’ā e ‘avea ma sui o le Itūmālō i le tausaga e 1991 lea na ia fa’ato’ilalo ai le afioga ia Tuiātua Tupua Tamasese Efi i le Itūmālō fa’apālota o Anoama’a.

O le tausaga 2006 na ulua’i filifilia ai Sepulona i le palemene o Samoa i le suafa Tapua’ī mai i le afio’aga o Sagone i Savai’i i lalo o le fa’amalu o le vaega fa’a’upufai e Puipuia Aiā Tatau a Tagata (H.R.P.P).

Na malolo ina ua toe alu i le faigapalota tele i le 2011, ma ole tausaga e 2016 na toe alu ai fo’i i le pālota ma na toe filifilia ai fo’i e lona itūmālō Anoama’a 1 ma na filifilia ai fo’i e ‘avea ma Minisitā Lagolago mo le Matāgaluega o Ā’oga Ta’aloga ma Aganu’u.

O le faigapalota o le tausaga e 2021 na toe manumalo mai ai i le nofoa a lona Itūmālō o Anoama’a 1 i lalo lava o le fa’amalu o le Vaega Fa’a’upufai e Puipuia Aiā Tatau a Tagata (H.R.P.P).

O le afioga ia Ala’iasā Moefa’auouō Tapua’ī Sepulona Moananu, o se tamā tausi ‘aiga, o se tamā tautua mālō ma le atunu’u, o se tamā e alofa i le Atua, o se tamā faipisinisi finau, e osi ‘āiga, e sa’ilimālō ma e lotomaualalo.

"O le ola finau e fa’aeaina ma fa’amanuiaina.’'

*Editors Note

E momoli le fa'afetai i le afioga ia Alai'asā mo le faaavanoa ina o lona taimi e faasoa mai ai lona tala'aga e faaosofia ai le tupulaga lalovaoa o le atunuu. Ia faamanuia tele le Atua.